İnsanlar, sosyal varlıklar oldukları için daima başka insanlar ile etkileşim içinde bulunur.
Etkileşimde bulunma sürecinde ise ortaya idol erkek ve kadın rolleri ortaya çıkar. Toplumdaki bireyler, idol erkek veya kadın olabilmek için toplumların uygun olarak gördüğü davranışlarda bulunmaya çalışır. Bireylerin toplumun uygun gördüğü davranışları yapmasına ise toplumsal cinsiyet denir.
Toplumsal cinsiyet, kadınlara ve erkeklere toplumsal olarak yüklenen rolleri ve sorumlulukları ifade eder. Kadın ve erkekten beklenen roller farklı topluluklara göre değişkenlik gösterir Aynı zamanda toplum içindeki kriz zamanında da toplumsal cinsiyet anlayışı farklılaşır. Genel olarak toplumsal cinsiyette, kadın ve erkeklere uygun olarak görülen davranışların yapılması beklenir.
Birey, hayata gözlerini açtığı andan itibaren onu toplumsal cinsiyet karşılar. Birey doğduğunda yalnızca biyolojik cinsiyeti mevcutken zaman geçtikçe de toplumsal cinsiyeti meydana gelir. Bireyin toplumsal cinsiyeti, ona nasıl davranması gerektiği söylendiği zaman oluşmaya başlar. Toplum cinsiyetine uygun davranışları gösteren bireyler ödüllendirilirken uygun davranışları göstermeyen bireyler ise cezalandırılır. Toplum cinsiyetine uygun davranışlar gösteren bireyler toplum tarafından saygı görürken toplum cinsiyetine uygun davranışlar göstermeyen bireyler ise toplum tarafından dışlanır.
Birçok toplumda görülen toplumsal cinsiyetin edebi eserlere yansıması mevcuttur. Toplumsal cinsiyetin edebi eserlere yansımasına örnek oluşturabilecek en iyi eser Sabahattin Ali’nin kaleme aldığı Kürk Mantolu Madonna eseridir. Kürk Mantolu Madonna, ailesi tarafından sabunculuk mesleğini öğrenmesi için Berlin’e gönderilen Raif Efendi ile ressam olan Maria Puder’in aşk hikayesini ele almaktadır. Bu yazıda ise toplumsal cinsiyet bağlamında Raif Efendi ve Maria Puder incelenecektir.
Günümüzde toplum tarafından, erkek bireylere yüklenen birtakım roller ve sorumluluklar vardır. Yüklenen rolleri ve sorumlulukları yerine getiren erkek bireyler toplum tarafından saygı görür. Toplumun erkek bireylere saygı göstermesinin sebebi ise toplumsal cinsiyetin etkin olmasıdır. Ancak erkek bireyleri toplum tarafından yüklenen rolleri ve sorumlukları yerine getirmezse toplum tarafından dışlanır. Toplum cinsiyetine uygun davranmayan erkek birey “erkek” olarak görülmez. Topluma göre erkek bireyin tam anlamıyla “erkek” olabilmesi için birtakım özellikleri göstermesi ve davranışları sergilemesi gerekir. Toplumun; erkek bireylerden istediği özellikler ise liderlik, baskınlık, bağımsızlık gibi özelliklerdir. Erkek bireylerin üstünde fiziksel açıdan güçlü olup diğer bireylere karşı güçlerini ispat etmek gibi bazı baskılar vardır. Erkek üzerindeki baskılar Kürk Mantolu Madonna eserinde de değinilmiştir. Kürk Mantolu Madonna eserindeki Raif Efendi karakteri, küçüklüğünden beri içine kapanık, insanlar ile iletişimi minimum düzeyde olan tamamen kendini toplumdan soyutlamış bir karakterdir. Raif Efendi, sabunculuk mesleğini öğrenmek için Almanya’ya gittiğinde birkaç kişi dışında insanlar ile iletişim kurmaması kendini toplumdan soyutladığının kanıtıdır. Raif Efendi’nin ailesinin beklentileri Raif Efendi’nin toplum cinsiyetine uygun şekilde davranmasıdır. Fakat Raif Efendi, toplum cinsiyetine uygun olarak davranmamaktadır. Raif Efendi’nin daha çok naif ve kırılgan bir yapısının olması ve bu özelliklerin toplum tarafından kadınlara yüklenmesi sebebiyle çevresi Raif Efendi’ye “kadın gibi” söylemlerinde bulunmuştur. Raif Efendi ile Maria Puder arasındaki geçen bir konuşmada Maria Puder’in “Oo, siz sahiden bir genç kız gibi mahcupsunuz.” (Ali, 2019, s. 88) söyleminde bulunması Raif Efendi’ye “kadın gibi” söylemlerinde bulunulmasının kanıtı niteliğindedir.
Toplum tarafından kadınlara da yüklenen roller ve sorumluluklar vardır. Yine erkek bireylerde olduğu gibi kadın bireylerde toplum tarafından yüklenen rolleri ve sorumlulukları yerine getirirse toplum tarafından saygı görür. Toplum cinsiyetine uygun olarak davranmayan kadın bireyler ise toplum tarafından “erkek” olarak tanımlanarak toplum tarafından dışlanır. Kadın bir bireyin toplum cinsiyetine göre “kadın” olabilmesi için hassasiyet, anlayış, duygusallık, bağımlılık gibi özellikleri sergilemelidir. Aksi takdirde kadın bir toplum gözünde “kadın” olarak görülmez. Toplum cinsiyetine göre kadın iyi bir dinleyici olmalı, boyun eğen olmalı ve diğer bireylerin ihtiyaçlarını kendi ihtiyaçlarından önce tutmalıdır. Yani toplumun kadın bireyden beklentisi evde oturarak ev işlerini yapması, çocuklarına gerekli özeni göstermesi, ailesi dışında başka hiçbir şey ile ilgilenmemesidir. Fakat Kürk Mantolu Madonna eseri bu algıyı kırmaktadır. Toplumdaki algıyı kıran unsur ise Maria Puder karakteridir. Maria Puder karakteri, özgür ruhlu ve erkeklerden nefret eden bir yapıya sahiptir. Maria Puder’in erkekleri sevmemesinin nedeni ise çalışmakta olduğu işidir. Maria Puder “Dünyada sizden, yani bütün erkeklerden niçin böyle nefret ediyorum biliyor musunuz? Sırf böyle en tabii haklarıymış gibi insandan birçok şey istedikleri için…” (Ali, 2019, s. 90) sözleri ile erkeklerden neden nefret ettiğini açıklamaktadır. Maria Puder de toplum cinsiyetinden farklı davranmaktadır. Maria Puder’in özgür ruhlu olması toplum cinsiyeti ile bağdaşmamaktadır. Maria Puder’in taşıdığı özellikler daha çok erkeklere yüklendiği için Maria Puder’de kendisinin bir nevi “erkek” olduğunu söylemektedir. Mari Puder kendisini bir erkeğe benzettiğini ise “Sözlerime başka manalar vermeye kalkmayın… Ben hep böyle, apaçık konuşurum… Bir erkek gibi… Zaten birçok tarafım erkeklere benzer…” (Ali, 2019, s. 86) sözleri ile dile getirmektedir.
Anlatılan durumlara ve verilen alıntılar sonucunda Raif Efendi toplum tarafından ”kadın” olarak nitelendirilirken Maria Puder ise “erkek” olarak nitelendirilmiştir. Bu nitelendirilmeler sonucunda ise erkek bir bireyin “kadın” gibi davranabileceği, kadın bir bireyin ise “erkek” gibi davranabileceği görülmüştür. Kürk Mantolu Madonna eseri toplumda oluşan toplumsal cinsiyet algısını Raif Efendi ve Maria Puder ile kırmıştır.
Comentarios